SIDS – czym jest syndrom nagłej śmierci łóżeczkowej niemowlaka

SIDS to termin, który budzi grozę u każdego rodzica, ponieważ jest główną przyczyną śmierci niemowląt w wieku od jednego miesiąca do jednego roku. Mimo, iż dotyczy małego odsetka niemowląt zdecydowanie warto wiedzieć, czym jest SIDS, jakie są czynniki ryzyka i czego unikać, aby zmniejszyć ryzyko śmierci łóżeczkowej niemowlęcia.

Co to jest SIDS?

Zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS ang. sudden infant death syndrome) to nagła śmierć dziecka poniżej 1 roku życia, zazwyczaj we śnie, której przyczyny nie można wyjaśnić w wyniku autopsji, oględzin miejsca zdarzenia lub przeglądu historii klinicznej. Przyczyna śmierci związanej ze snem nie jest znana, ale uważa się, że pewną rolę może odgrywać kilka czynników, Znajomość czynników ryzyka SIDS jest ważna, aby mieć pewność, że Twoje dziecko zawsze śpi bezpiecznie.

Czynniki zwiększające ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej

Aktualnie znanych jest kilkanaście czynników ryzyka, zwiększających występowanie nagłego zgonu niemowląt. Zespół SIDS może wystąpić u dziecka z predyspozycjami genetycznymi, pod wpływem czynnika takiego jak infekcje układu oddechowego, dym tytoniowy, alkohol w trakcie ciąży i po. Innymi czynnikami mogącymi zwiększać ryzyko nagłej śmierci niemowląt są wcześniactwo i niska masa urodzeniowa, nieprawidłowości w trakcie ciąży, młody wiek matki (poniżej 20 lat) oraz płeć męska, ponieważ SIDS częściej występuje u chłopców, niż u dziewczynek.

Jak zapobiegać SIDS?

Amerykańska Akademia Pediatrii opracowała zalecenia na temat bezpiecznego snu niemowląt w celu zmniejszania ryzyka SIDS.

1. Układaj niemowlę do snu w pozycji na plecach – jest to podstawowa zasada w prawidłowym śnie noworodków i niemowląt. Niemowlę powinno być zawsze układane do spania w pozycji na plecach, nie na brzuszku i nie na boku. Wbrew powszechnej opinii leżenie na plecach nie zwiększa ryzyka zadławienia i zachłyśnięcia się dzieci, nawet tych z refluksem żołądkowo-przełykowym, ponieważ niemowlęta mają anatomię dróg oddechowych i mechanizmy chroniące przed aspiracją (nie dotyczy niemowląt, u których ryzyko zgonu z powodu GERD (choroba refluksowa przełyku) przewyższa te z powodu SIDS). Jeśli podczas snu maluch obraca się z pleców na brzuszek należy go obrócić ponownie na wznak. Jeśli jednak dziecko swobodnie obraca się w obie strony z pleców na brzuszek i z brzuszka na plecy, można zostawić je w przyjętej pozycji. Oczywiście leżenie na brzuszku jest niezwykle ważne w prawidłowym rozwoju niemowlaka, jednak rób to zawsze wtedy, kiedy możesz kontrolować sytuację, a maluch jest przytomny.
2. Użyj twardej i bezpiecznej powierzchni do spania – Niemowlę powinno być ułożone do snu na twardej powierzchni, czyli odpowiednio dobranym materacu do wieku dziecka. Wybierz twardy materac, który się nie odkształca i nie odgniata. Prześcieradło do łóżeczka powinno być na gumce, aby maluch nie mógł się nim przykryć. Niemowlę powinno spać w miejscu wolnym od zagrożeń, takich jak zwisające kable, przewody elektryczne i sznurki do zasłon okiennych, ponieważ mogą one stwarzać ryzyko uduszenia. Jeśli niemowlak zaśnie w foteliku, bujaczku, chuście, w miarę możliwości przełóż go do łóżeczka lub w inne twarde i stabilne miejsce. Zawsze kontroluj dziecko, które śpi w innej pozycji niż na płasko, np. podczas jazdy w foteliku i upewnij się, że może swobodnie oddychać, a jego buzia nie jest niczym przykryta. Łóżeczko dla niemowlaka powinno spełniać normy bezpieczeństwa.
3. Usuń z łóżeczka wszelkie luźne przedmioty – w łóżeczku powinno znajdować się tylko dziecko. Wszelkie pieluszki pod głową, kołderki, kocyki, zabawki powinny być usunięte. Najbezpieczniejszym okryciem do spania dla noworodka i niemowlaka jest śpiworek niemowlęcy.
4. Śpij z niemowlakiem w jednym pomieszczeniu przez pierwsze 6 miesięcy – a najlepiej przez pierwsze 12 miesięcy. Spanie z dzieckiem w jednym pokoju, ale na oddzielnych powierzchniach do spania zmniejsza ryzyko SIDS nawet o 50%. Wybierz łóżeczko lub dostawkę, wedle uznania i postaw w niewielkiej odległości od swojego łóżka. Pamiętaj, że spanie w jednym pomieszczeniu, to nie to samo co współspanie. Współspanie, czyli spanie z dzieckiem w jednym łóżku nie jest zalecane, ponieważ zwiększa ryzyko wystąpienia SIDS. Dziecko w łóżku rodzica może przykryć się kołdrą lub przytknąć buzię do poduszki.
5. Zalecane jest karmienie piersią – przez pierwsze 6 miesięcy. Im dłuższy okres karmienia, tym większy wpływ ochronny. Wyłączne karmienie piersią jest zalecane przez Amerykańską Akademię Pediatrii i uznawane za czynnik zmniejszający ryzyko nagłego zgonu niemowlęcia.
6. Rozważ podanie dziecku smoczka do snu – badania wykazały, że smoczki zmniejszają ryzyko wystąpienia SIDS. Nawet wtedy, gdy smoczek wypadnie z buzi niemowlęcia. Jeśli jednak maluch nie akceptuje smoczka nie należy podawać go na siłę. Ważne, aby smoczek nie miał doczepianych żadnych tasiemek, klipsów, zabawek na czas spania. W przypadku karmienia piersią zaleca się opóźnienie w podaniu smoczka do czasu ustabilizowania się karmienia.
7. Unikaj narażenia na dym tytoniowy czasie ciąży i po porodzie – palenie przez matkę jeszcze w czasie ciąży, a także dym tytoniowy w otoczeniu niemowlęcia są głównymi czynnikami ryzyka SIDS. Ryzyko SIDS jest szczególnie wysokie podczas współspania, czyli dzielenia łóżka niemowlaka z palącym rodzicem nawet, gdy rodzic ten nie pali w łóżku.
8. Unikaj alkoholu i narkotyków w czasie ciąży i po porodzie – Oba te czynniki zwiększają ryzyko SIDS. Ryzyko jest szczególnie wysokie, gdy rodzic, po spożyciu alkoholu i narkotyków, śpi razem z dzieckiem.
9. Unikaj przegrzewania niemowlęcia i zakrywania głowy – niemowlę powinno być ubrane stosownie do temperatury panującej w pomieszczeniu. Nie ma wytycznych co do konkretnej temperatury pomieszczenia, która gwarantowałaby zmniejszenie ryzyka SIDS. Dla zdrowego snu niemowlęcia zaleca się jednak, aby temperatura mieściła się w przedziale 18-21°C, a sam maluch miał maksymalnie jedna warstwę więcej, niż dorosły. Zawsze kontroluj, czy maluchowi nie jest za ciepło i czy nie ma oznak przegrzania jak pocenie się, czy gorąca klatka piersiowa.
10. Kobiety w ciąży powinny być pod opieką prenatalną – i przestrzegać częstotliwości wizyt prenatalnych.
11. Niemowlęta należy szczepić zgodnie z kalendarzem szczepień – Aktualnie nie ma dowodów, który mówiłyby, że szczepienia zwiększają ryzyko wystąpienia SIDS. Istnieją natomiast dane, które sugerują, że szczepienia mają ochronny wpływ przeciw SIDS.
12. Nie stosuj urządzeń, które są niezgodne z zaleceniami dotyczącymi bezpiecznego snu – zachowaj ostrożność w przypadku urządzeń, które rzekomo zmniejszają ryzyko SIDS, ponieważ ich działanie nie zostało udowodnione.
13. Nie używaj domowych monitorów krążeniowo-oddechowych jako strategii zmniejszania ryzyka SIDS – ponieważ nie udowodniono, aby monitory oddechu, zmniejszały ryzyko SIDS. Monitory, jak nazwa wskazuje, mają za zadanie monitorować ruchy oddechowe niemowlaka. Działają na określonym obszarze, więc jeśli maluch się przesunie i przestanie oddychać, monitor może tego nie wykryć. Decydując się na monitor oddechu pamiętaj, że jest on jedynie wsparciem rodzica i nie powinno się całkowicie polegać na jego skuteczności.
14. Zalecane jest układanie dziecka na brzuchu pod nadzorem rodzica – kiedy maluch jest wybudzony, systematycznie układaj go na brzuszku, aby zapobiegać spłaszczeniu potylicy oraz wspomagać jego rozwój i zwiększyć siłę mięśniową obręczy barkowej.
15. Nie udowodniono, że używanie otulaczy do spowijania zmniejsza ryzyko SIDS – otulanie niemowlaka kocykiem lub otulaczem stosowane jest często jako metoda uspokojenia dziecka. Nie ma badań, które mówiłyby, że spowijanie niemowląt wiąże się z ryzykiem SIDS, dlatego decyzja co do ich stosowania powinna być indywidualna. Decydując się na owijanie niemowlaka pamiętaj jednak, że otulacz powinien dobrze przylegać do klatki piersiowej, ale nóżki powinny mieć swobodę. Kiedy maluch zaczyna okazywać chęć przewracania się, spowijanie niemowlęcia nie jest wskazane.

Śmierć łóżeczkowa – jak minimalizować ryzyko wystąpienia

Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej (SIDS) to nagła, niewyjaśniona śmierć pozornie zdrowego dziecka, która może wystąpić pomimo wyeliminowania wszystkich czynników ryzyka. Mimo tego, że dotyczy <1% dzieci temat budzi grozę wśród rodziców. Żaden bowiem nie chce znaleźć się w tym małym procencie i doświadczyć straty dziecka.

Tworząc materiały edukacyjne dla rodziców w temacie SIDS często spotykamy się z komentarzami typu: „ja miałam wszystko i żyję” ” w tych czasach normalnie dzieci nie mogą spać”, „kiedyś nie było takich złotych rad i człowiek miał wszystko w łóżeczku i nic mu się nie stało”, „teraz już nic nie można”, „paranoja”, „bez przesady”. Oczywiście rozumiemy, że ilość wiedzy do przyswojenia na temat dzieci jest ogromna. Ciągle spotykamy się z poradami, zwłaszcza w social mediach, na temat tego, jak powinniśmy wychowywać, pielęgnować, karmić, edukować dzieci. Wychodzimy jednak z założenia, że lepiej zapobiegać, niż leczyć. Postęp, nowe badania, rekomendacje są po to, aby z nich korzystać i tym samym zwiększać bezpieczeństwo dzieci, a w temacie SIDS minimalizować ryzyko jego wystąpienia.